Çevrimdışı
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) kaleminin önemli bölümünü oluşturan dış ticaret, sanayileşme, gelişmişlik, küreselleşme, çok uluslu şirketler ve uluslararası ticaret sistemi üzerinde çok büyük etkiye sahiptir.
Ulusal sınırların ötesinde yapılan mal, hizmet ve sermaye alışverişine dış ticaret adı verilir. Uluslararası ticaret ise; dünya çapındaki tüm mal ve hizmet ticaretlerini kapsayan daha geniş bir tanımla ifade edilir. Kısacası dünya üzerinde gerçekleştirilen tüm dış ticaret işlemleri toplamı uluslararası ticaret kavramını oluşturur.
Dış ticarette asıl itibari ile 2 taraf bulunmaktadır. Bunlar mal veya hizmetin satıcısı ile alıcısı yani ihracatçı ile ithalatçıdır. Ancak dış ticaret işleminin içeriğini daha detaylı incelediğimizde, bazı tarafların bu işlemin gerçekleşmesi için dış ticaret işlemine dahil olduğunu görebiliriz. Bunlar; Gümrükler, Bankalar, Lojistik firmaları, Sigorta şirketleri gibi dış ticaret işlemini resmileştiren, kolaylaştıran ve işleme dolaylı olarak taraf olan tüzel ve özel kişiliklerdir.
İhracat: Yukarıda belirttiğimiz üzere ihracat, ithalat kavramının tam karşıt anlamlısıdır. Türkçe karşılığı dışsatım olan bu kavram, ülke içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin ülke dışında (yabancı ülkelerde) satılmasını ifade eder. Ülkelerin ekonomi politikalarındaki ana hedeflerinden biri ihracat gelirlerini, ithalat giderlerinin üzerinde tutabilmektir. Ancak ihracat kalemi, ülkede üretilen mal ve hizmetlere olan taleple ilgilidir. Talebi artırabilmek ise uluslararası pazarda oluşan rekabette öne çıkabilmek ile gerçekleştirilebilecek bir hedeftir. Rekabet gücü ise; döviz kurları ile doğrudan ilişkilidir.
Kambiyo: Yabancı bir ülkedeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi ya da bir yabancı ülkeden toplanan para ya da para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemleri ifade eden kavramdır.
Gümrük: Eşya ve malların ülkeye giriş çıkışı aşamasında denetlendiği ve vergilendirildiği kamu kurumunu ifade eder.
Gümrük beyannamesi: Dış ticaret işlemlerinde malların gümrük işlemlerinin yapılabilmesi ve gümrükten çıkışının sağlanması için kullanılan belgeye gümrük beyannamesi adı verilmektedir. Bu beyanname, ticareti yapılan mala ve ticaret işlemine ait detayları içermektedir.
Mal Mukabili Ödeme: İthalatçının malları aldıktan sonra ödemeyi yapmasına dayalı ödeme şeklidir. İthalatçı için en güvenilir ödeme şekli olmaklar beraber, parayı almadan malları gönderen ihracatçı için en güvensiz ödeme şeklidir.
Vesaik Mukabili Ödeme: İthalatçının mal bedelini, malı temsil eden belgeler karşılığı ödediği ödeme şeklidir. İthalatçı malları kabul etmezse veya çeşitli nedenlerle vesaiki almayarak ödeme yapmazsa, ihracatçı malların kendisine dönmesi için ek masrafları karşılamak durumunda kalabilir. Bu yönüyle ithalatçı için daha güvenilir bir yöntemdir diyebiliriz.
Kabul Kredili Ödeme: Poliçeye dayalı vadeli ödeme şeklidir. İthalatçının ödemeyi belirli bir vadede yapmasını poliçe aracılığıyla taahhüt ettiği ödemeyi ifade eder.
Akreditifli Ödeme: İthalatçının talimatıyla amir bankanın belirli bir tutar ve vade ile akreditifte öngörülen belgeler ve şartlar karşılığında ihracatçıya ödeme yapacağını garanti ve taahhüt etmesini ifade eden ödeme şeklidir. Kısaca yapılacak ödeme için bankanın şartlı garanti vermesi denebilir.
Ulusal sınırların ötesinde yapılan mal, hizmet ve sermaye alışverişine dış ticaret adı verilir. Uluslararası ticaret ise; dünya çapındaki tüm mal ve hizmet ticaretlerini kapsayan daha geniş bir tanımla ifade edilir. Kısacası dünya üzerinde gerçekleştirilen tüm dış ticaret işlemleri toplamı uluslararası ticaret kavramını oluşturur.
Dış ticarette asıl itibari ile 2 taraf bulunmaktadır. Bunlar mal veya hizmetin satıcısı ile alıcısı yani ihracatçı ile ithalatçıdır. Ancak dış ticaret işleminin içeriğini daha detaylı incelediğimizde, bazı tarafların bu işlemin gerçekleşmesi için dış ticaret işlemine dahil olduğunu görebiliriz. Bunlar; Gümrükler, Bankalar, Lojistik firmaları, Sigorta şirketleri gibi dış ticaret işlemini resmileştiren, kolaylaştıran ve işleme dolaylı olarak taraf olan tüzel ve özel kişiliklerdir.
Dış ticaret ile ilgili kavramlar
İthalat: Türkçe karşılığı dışalım olan bu kavram, ülke dışında bulunmuş veya üretilmiş malların ve hizmetlerin satın alınmasını ifade eder. Türkiye’deki X firmasının Çin’den hırdavat ürünlerini alması ithalat olarak tanımlanır. İhracat kelimesinin tam karşıtı olan kelime ithalattır. İhracat ve ithalat arasındaki para cinsinden fark, ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur. Buna ihracatın ithalatı karşılama oranı da denilmektedir. Yani, İhracat yaparak ülkeye giren paranın ne kadarı ithalat yaparak ülke dışına çıkmaktadır?, sorusunun cevabı bu denge ile bulunmaktadır. Ülke içerisindeki özel kişiler, tüzel kişiler, kamu iktisadi kuruluşları veya devlet tarafından doğrudan veya dolaylı olarak yapılabilir.İhracat: Yukarıda belirttiğimiz üzere ihracat, ithalat kavramının tam karşıt anlamlısıdır. Türkçe karşılığı dışsatım olan bu kavram, ülke içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin ülke dışında (yabancı ülkelerde) satılmasını ifade eder. Ülkelerin ekonomi politikalarındaki ana hedeflerinden biri ihracat gelirlerini, ithalat giderlerinin üzerinde tutabilmektir. Ancak ihracat kalemi, ülkede üretilen mal ve hizmetlere olan taleple ilgilidir. Talebi artırabilmek ise uluslararası pazarda oluşan rekabette öne çıkabilmek ile gerçekleştirilebilecek bir hedeftir. Rekabet gücü ise; döviz kurları ile doğrudan ilişkilidir.
Kambiyo: Yabancı bir ülkedeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi ya da bir yabancı ülkeden toplanan para ya da para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemleri ifade eden kavramdır.
Gümrük: Eşya ve malların ülkeye giriş çıkışı aşamasında denetlendiği ve vergilendirildiği kamu kurumunu ifade eder.
Gümrük beyannamesi: Dış ticaret işlemlerinde malların gümrük işlemlerinin yapılabilmesi ve gümrükten çıkışının sağlanması için kullanılan belgeye gümrük beyannamesi adı verilmektedir. Bu beyanname, ticareti yapılan mala ve ticaret işlemine ait detayları içermektedir.
Dış ticarette teslim şekilleri
Dış ticarette malların taşınması ülke içi ticaretteki kadar basit değildir. Nedeni ise malların teslim alınacağı noktadan alıcıya ulaşana kadar ki süreçte oluşabilecek riskler ve maliyetlerin çok yüksek olmasıdır. Bu nedenle dış ticarette Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından INCOTERMS (International Commercial Terms – Uluslararası Ticari Terimler) adı verilen yardımcı bir kaynak oluşturulmuştur. Bu kaynak uluslararası kabul görmüş kurallar içermektedir. Buna göre 11 adet teslim şekli belirlenmiştir.- İŞYERİNDE TESLİM / EX WORKS (EXW) : Bu teslim şekli, malların satıcının işyerinde (fabrika, depo, ofis gibi) teslim edilmesini içerir. Alıcı malları satıcının işyerinde teslim aldığı andan itibaren bütün risk ve maliyetlere katlanmak zorunadır. İhracatçı açısından en az maliyetli ve riskli teslim şekli EXW teslimli olandır.
- TAŞIYICIYA MASRAFSIZ / FREE CARRIER (FCA) : Bu teslim şekli, malların satıcı tarafından taşıyıcıya teslim edilmesini içerir. Bu teslim şeklinde ihracatçı malların riski ve maliyeti kendisine ait olmak üzere ihracat gümrük işlemlerini tamamlamak durumundadır. Taşıyıcıya teslim anından itibaren malların riskleri ve maliyetleri alıcıya yani ithalatçıya geçmektedir.
- GEMİ DOĞRULTUSUNDA MASRAFSIZ / FREE ALONGSIDE SHİP ( FAS): Bu teslim şeklinde İhracatçı malları alıcı tarafından belirlenen yükleme alanında bırakır. Bu andan itibaren mallar ithalatçıya teslim edilmiş sayılır ve malla ilgili riskler ve maliyetler ithalatçıya geçmiş olur. İhracatçı, riski ve maliyetleri kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.
- GEMİDE MASRAFSIZ / FREE ON BOARD (FOB) : Ülkemizde en çok kullanılan teslim şeklidir. İhracatçı malları belirlenen yükleme gemisine indirdiği ana kadar sorumludur. Mallar gemiye yüklendiği andan itibaren malla ilgili tüm riskler ve maliyetler ithalatçıya geçmiş olur. İhracatçı, riski ve maliyetleri kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.
- MASRAFLAR VE NAVLUN / COST AND FREIGH (CFR) : Bu teslim şeklinde ihracatçı malları gemiye yükler, Malla ilgili riskler ithalatçıda olmak kaydıyla ihracatçı masraflar ile navlun bedelini öder. Mallar alıcı limanına ulaştığı anda maliyetler ithalatçıya devrolur. İhracatçı, riski ve maliyetleri kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.
- MASRAFLAR, SİGORTA VE NAVLUN / COST, INSURANCE AND FREIGHT (CIF)
- TAŞIMA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE PAID TO (CPT) : Bu teslim şeklinde CFR’den farklı olarak İhracatçı taşıma masraflarını da öder. Mallar alıcı indirme alanına indiğinde riskler ve maliyetler ithalatçıya devrolmaktadır. İhracatçı, riski ve maliyetleri kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.
- TAŞIMA VE SİGORTA ÖDENMİŞ OLARAK / CARRIAGE AND INSURED PAID TO (CIP) : Bu teslim şeklinde CPT’den farklı olarak İhracatçı taşıma sigorta bedelini öder. İhracatçı, riski ve maliyetleri kendisine ait olmak üzere malların ihracı için gerekli her türlü ihraç iznini veya diğer resmi izinleri alır ve malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamlar.
- TERMİNALDE TESLİM / DELIVERED AT TERMINAL (DAT)
- BELİRLENEN YERDE TESLİM / DELIVERED AT PLACE (DAP)
- GÜMRÜK VERGİLERİ ÖDENMİŞ OLARAK / DELIVERED DUTY PAID (DDP)
Dış ticarette ödeme şekilleri
Dış ticaret işlemlerinde birçok ödeme şekli bulunmakla beraber en çok kullanılan ödeme şekilleri şunlardır:- Peşin ödeme,
- Mal mukabili ödeme,
- Vesaik mukabili ödeme,
- Kabul kredili ödeme,
- Akreditifli ödeme.
Mal Mukabili Ödeme: İthalatçının malları aldıktan sonra ödemeyi yapmasına dayalı ödeme şeklidir. İthalatçı için en güvenilir ödeme şekli olmaklar beraber, parayı almadan malları gönderen ihracatçı için en güvensiz ödeme şeklidir.
Vesaik Mukabili Ödeme: İthalatçının mal bedelini, malı temsil eden belgeler karşılığı ödediği ödeme şeklidir. İthalatçı malları kabul etmezse veya çeşitli nedenlerle vesaiki almayarak ödeme yapmazsa, ihracatçı malların kendisine dönmesi için ek masrafları karşılamak durumunda kalabilir. Bu yönüyle ithalatçı için daha güvenilir bir yöntemdir diyebiliriz.
Kabul Kredili Ödeme: Poliçeye dayalı vadeli ödeme şeklidir. İthalatçının ödemeyi belirli bir vadede yapmasını poliçe aracılığıyla taahhüt ettiği ödemeyi ifade eder.
Akreditifli Ödeme: İthalatçının talimatıyla amir bankanın belirli bir tutar ve vade ile akreditifte öngörülen belgeler ve şartlar karşılığında ihracatçıya ödeme yapacağını garanti ve taahhüt etmesini ifade eden ödeme şeklidir. Kısaca yapılacak ödeme için bankanın şartlı garanti vermesi denebilir.
